ثبت اختراع و هرآنچه راجب به آن باید بدانید.

تعریف اختراع

در مقوله‌ی قانون ثبت اختراع، اصطلاح «اختراع» به‌طور کلی به معنی راه‌حل جدید و نوآورانه برای یک مشکل فنی است. این راه‌حل ممکن است به ایجاد دستگاه، محصول، روش، یا فرآیند کاملا جدید مربوط باشد، یا ممکن است فقط بهبود جزئی در روند تولید یک محصول یا یک فرایند شناخته شده باشد. صرفاً پیدا کردن چیزی که در طبیعت موجود است بطور کلی اختراع محسوب نمی‌شود، بلکه ابتکار انسانی، خلاقیت و گام اختراعی باید در آن به‌کار رفته باشد.

ضمن این که اکثر اختراعات کنونی نتیجه تلاش‌های قابل‌ملاحظه و سرمایه‌گذاری بلند‌مدت در تحقیق و توسعه هستند، بسیاری از پیشرفت‌های فنی ساده و ارزان با ارزش تجاری بالا، سودهای سرشار نصیب مخترعین آنها یا شرکت‌ها می‌کند.

ثبت اختراع در ایران :

ثبت اختراع به معنای ثبت محصول و یا فرایندی است که جدید و نوین بوده و در راستای رفع مشکل خاصی ایجاد می‌شود. در واقع با ثبت اختراع انجام کاری به سهولت انجام می شود و یا نیاز خاصی را برطرف می کند. به طور کلی برای ثبت اختراع، سه معیار بسیار مهم خلاقیت، تازگی و راهگشایی را در نظر گرفته و نسبت به آن‌ها حق امتیاز اعطا داده می‌شود. طبق تعریف سازمان جهانی پتنت، حق ثبت اختراع کاملا انحصاری بوده و به مخترع و یا نماینده قانونی از سوی کشور مورد تقاضا اعطا خواهد شد.

سه معیار مهم در ثبت اختراع :

طبق تعریف سازمان جهانی ثبت اختراعات، زمانی حق امتیاز و پتنت به مخترع اعطا می‌شود. محصول و یا فرایند اختراع شده، باید معیارهای زیر را شامل باشد:

• دارای نوآوری و خلاقیت (inventiveness)باشد:

نوآوری در محصول و یا فرایند ایجاد شده؛ یکی از معیار های اصلی جهت ثبت اختراع می‌باشد. طبق تعریف سازمان جهانی ثبت اختراعات، اختراع مورد نظر باید از متدها و روش‌های خلاقانه بهره مند شده باشد.

• اختراع باید تازگی (novelty) داشته باشد:

 از دیگر معیارهایی که از سوی دولت‌ها و سازمان جهانی ثبت اختراعات برای درخواست کننده ثبت اختراع در نظر گرفته می‌شود؛ تازگی و نوین بودن آن است. آن چیزی که مخترع، با نوآوری و خلاقیت ایجاد کرده به هیچ عنوان نباید توسط شخص دیگری از قبل ایجاد شده باشد. در غیر این صورت حق امتیاز به درخواست کننده اعطا نمی‌شود. در اصطلاح تخصصی تر باید اختراع مورد نظر، ابتکاری باشد و تا آن زمانی که بیان می‌شود؛ در حال استفاده نباشد.

از دیگر ویژگی‌های یک اختراع ابتکاری این است که با توجه به مجموعه اطلاعات و دانش موجود و مهارت‌های معمولی، از سوی اعطا کنندگان، قابل پیش بینی نباشد. شایان ذکر است که این معیار بعد از احراز جدید و نوین بودن مطرح و بررسی می‌شود.

• اختراع باید سودمند (utility) باشد:

سودمندی از دیگر معیارهایی است که از سوی دولت‌ها و سازمان جهانی ثبت اختراعات، نسبت به درخواست اختراع کننده مد نظر قرار می‌دهند. این بدان معنی است که باید محصول و یا فرایند اختراع شده، بتواند مشکلی را حل و یا نیاز خاصی را برطرف نماید. البته در منابع به جای نام سودمندی از کاربردی صنعتی تلقی شده است.

این بدان معنی است که اختراع بایستی کاملا کاربردی بوده و در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت و همچنین قابل استفاده باشد. در واقع اختراع باید در صنعت مورد نظر قابل پیاده سازی باشد. در غیر این صورت حتی با وجود نوآوری و نوین بودن اگر با صنایع ملی و یا جهانی مطابقت نداشته باشد؛ عملا بیهوده خواهد بود. به طور کلی اختراع باید کاربرد عملی داشته باشد. اگر صرفاً، در قالب تئوری ایجاد شده باشد؛ هرگز حق امتیاز به آن داده نمی‌شود.

قابل ذکر است که در برخی کشورها معیار اول و دوم را با هم در نظر می‌گیرند. ولی بر اساس موافقتنامه تریپس، این دو معیار با هم تفاوت داشته و سطح آن‌ها به طور مجزا تعیین می‌شود. به طور مثال میزان سطح نوآوری را از نظر ملی و یا جهانی بودن در نظر می‌گیرند. همچنین میزان تازگی را نسبت به تکنولوژی‌ها و فناوری های هر کشور، بررسی می‌کنند. با این تفاسیر می‌توان گفت که تازگی و نوآوری دو معیار کاملا متفاوتی است که سطح بندی مختلفی دارد.

اگر بخواهیم معیارهای یک اختراع قابل ثبت را خلاصه کنیم باید بگوییم که محصول و یا فرایند کشف و اختراع شده؛ باید جدید، ابتکاری و کاربردی باشد. این سه معیار مهم طبق همین ترتیب درج شده، از سوی اعطا کنندگان حق امتیاز پتنت، بررسی خواهد شد.

حق پتنت چیست؟

حق پتنت (Patent) در اصل به معنای حق ثبت اختراع است که از سوی یک دولت به اختراع کننده محصول و یا فرایند؛ اعطا می‌گردد. به واسطه حق پتنتی که به مخترع داده می‌شود؛ امکان ساخت، فروش و بهره‌برداری از آن چیزی که به طور رسمی ثبت نموده؛ برای او فراهم می‌شود. قابل ذکر است که حق پتنت یا همان حق ثبت اختراع، دارای یک مدت زمانی مشخصی است. عموما این حق به مدت بیست سال به فرد اختراع کننده داده می‌شود. البته اگر افرادی به صورت مشترک محصول و یا فرایندی را اختراع کرده باشند، حقوق ناشی حق پتنت، مشترکا به همه‌ی آنان تعلق خواهد گرفت.

انواع حق امتیاز از سوی سازمان ثبت اختراع

طبق نوشته‌ها شاید تا کنون با انواع اختراعات و حق امتیاز آشنا شده باشید. همانطور که خواندید؛ انواع حق امتیاز را می‌توان به دو دسته محصول و فرایند تقسیم نمود. در ادامه با این دو نوع حق امتیاز بیشتر آشنا خواهیم شد.

منظور از حق امتیاز محصول چیست؟

اگر اختراع کننده، محصولی را اختراع کند؛ با اعطای حق امتیاز محصول قادر به فروش، و استفاده آن در سطح ملی و یا جهانی خواهد بود.